Het belang van goede toetsen is duidelijk. De aandacht voor toetskwaliteit wordt steeds groter. Hoe krijg je de deskundigheid op het gebied van toetsen? Hoe bewaak je de onderwijskwaliteit en de kwaliteit van toetsing en examinering? Bij Trivium is een aantal docenten hierin specifiek opgeleid.
Annette Kornelius
Annette is docent economie en ondernemen aan de Sportparklaan. Ze heeft
diverse taken, waarvan ‘examens’ een groot onderdeel is. Ook is ze leerlingbegeleider,
mentor en lid van de werkgroep doorlopende leerlijnen vmbo-mbo.
Richard Otten
Richard is docent Nederlands en aardrijkskunde en geeft nu Nederlands aan
de Engelandlaan. Hij heeft 33 jaar ervaring in het onderwijs, waarvan vier jaar
bij Ubbo Emmius. Richard is ook mentor en dataspecialist en voorziet de
directie van managementinformatie.
In 2018 heeft de inspectie de examens van vmbo-leerlingen in Maastricht ongeldig verklaard. Dit was de katalysator tot het instellen van een examencommissie per school. Richard: “Een examencommissie is een onafhankelijk orgaan binnen de school, dat iedere maand vergadert. Doel is de kwaliteitsborging van de examens. We willen dat goed kunnen doen. Daarom hebben we directie en bestuur geadviseerd één of meer leden van de examencommissie op te leiden als toetsexpert.” Dat was het begin en inmiddels kent Ubbo Emmius zo’n 15 toetsexperts.
Kritisch kijken
Annette en Richard hebben de opleiding tot toetsexpert gevolgd bij het Cito
in vijf dagdelen en met een grote hoeveelheid zelfstudie. De cursisten worden
zelf ook getoetst. “Aan het eind van de opleiding lever je een portfolio in met
jouw visie op toetsen” vertelt Annette. “Ook ontleed je een toets van je eigen
vak, je trekt conclusies, geeft aanbevelingen en maakt vervolgens een eigen
toets. Het heeft mij veel inzichten gegeven. Ik hoop dat collega’s ervoor open
staan om zelf kritisch naar de eigen toetsen te kijken. De eerste vraag die je
je moet stellen is: waarom toets je, wat wil je toetsen en wanneer toets je. Ook
moet je kritisch kijken naar je taalgebruik in de toets, de voorbeelden die je
gebruikt en de hoeveelheid informatie die je in een vraag mag leggen. Je kunt
de toets als uitgangspunt nemen en je lesprogramma daarop afstemmen. Voordeel
daarvan is dat je de leerlingen vooraf inzicht kunt geven wat er nodig is om
een goed cijfer te halen. Voorspelbaarheid is goed voor de leerlingen. In je
coachende rol als docent zorg je er immers voor dat leerlingen op een hoger
niveau komen. Leerlingen nog beter ondersteunen, daar gaat het om in ons vak.”
Meer ogen principe
Richard maakt zijn toetsen zelf, collega’s gebruiken ook wel toetsen van de
databank van uitgevers. “De toetsen van uitgevers kun je best gebruiken, mits
je je eigen uitgangspunten erin verwerkt” vinden beiden. “Je wilt immers
toetsen wat je zelf in de les behandeld hebt” zegt Richard. “Toetsen voor de
onderbouw gaat veel meer over determinatie, in de bovenbouw wordt meer inzicht
van de leerling gevraagd. Het zou goed zijn als collega’s elkaars toetsen
beoordelen: het ‘meer ogen principe’. Er zijn ook meer vormen van toetsen mogelijk.
In principe mag alles, als het maar binnen de wettelijke kaders valt. We kunnen
daar best wat creatiever in zijn, maar leggen onszelf veel regels op. Hoe mooi
zou het zijn als je leerlingen een aantal toetsmethodes aanbiedt, waaruit ze
kunnen kiezen.” “Denk aan digitaal toetsen” vult Annette aan. “Een voordeel
hiervan is dat je video en audio kunt toepassen, ideaal voor leerlingen met
dyslexie. Of bijvoorbeeld een portfolio met verschillende opdrachten. Het gaat
niet alleen om de producten en de presentatie, maar ze leren ook plannen en
eigenaarschap tonen.” Richard zou graag pas toetsen als de leerling eraan toe
is. “Maar dat is lastig, want hoe bepaal je dat. Je gaat dan weer uit van de
gemiddelde leerling.”
Kruisbestuiving
Annette is voorstander van meer formatief toetsen. “In het PTA staan minder
toetsen, ook om de toetsdruk naar beneden te halen. Het gevolg is dat er meer
formatief getoetst wordt. Ik pas dat zelf ook veel toe. Richard vertelt dat het
Dollard College al langer met toetsexperts werkt. “Wij kunnen van hun ervaring
leren. Collega’s van het Dollard College zitten bij het overleg van de
examencommissie van Ubbo Emmius en vice versa. Ook de adviseurs van onderwijs
& kwaliteit zijn bij de overleggen aanwezig. Een mooie kruisbestuiving. We
zoeken binnen Trivium steeds meer de verbinding en dat heeft meerwaarde.”
Annettes wens is dat uiteindelijk iedere docent een toetsexpert is. “Veel vakken en het curriculum veranderen. Als professional wil je weten waarom, wat en wanneer je toetst en hoe je dat op een goede manier doet. Je haalt er zoveel voordeel uit, ik kan het iedereen aanraden.”
Silja Stolk, examencommissie Dollard College:
“Het delen van kennis en ervaringen van elkaar is een enorme meerwaarde. Ubbo
Emmius heeft bijvoorbeeld al meer ervaring wat betreft de professionalisering
van de examencommissie. Het Dollard College is dit schooljaar begonnen met het
bezoeken van de verschillende vestigingen voor de evaluatie van de
schoolexaminering naar het voorbeeld van Ubbo Emmius.”
Monique Immink, Onderwijs & Kwaliteit:
“Vanuit O&K zien wij ook duidelijk de meerwaarde van het gezamenlijk
optrekken van beide examencommissies, waarbij bij beide een adviseur onderwijs
& kwaliteitszorg betrokken is. De eerder genoemde kruisbestuiving bevordert
verbinding en houdt ons allen scherp, bijvoorbeeld bij nieuwe wet- en
regelgeving of veranderingen vanuit de VO-Raad.”
